Wat zegt de kapitaalmarktrente?

Misschien moet ik me schamen dat ik mezelf dit überhaupt moest afvragen, maar ik heb laatst echt even moeten kijken naar wat het begrijp 'kapitaalmarktrente' nu eigenlijk betekent. Omdat ik me zou kunnen voorstellen dat jij dit ook niet 100% dacht ik: laat ik het even met je delen!

Kapitaalmarkt = lange termijn

Dat het bij kapitaalmarktrente over de lange termijn gaat wist ik dan weer wel, jij waarschijnlijk ook. Dit leren de kinderen ook op de middelbare school bij economie over de vermogensmarkt.

Geldmarktrente vs kapitaalmarktrente

Je hebt geldmarktrente en kapitaalmarktrente. Geldmarktrente draait om de korte termijn (tot 2 jaar), kapitaalmarktrente om de lange termijn (langer dan 2 jaar). Dat is op zich helder.

Staatslening 10 jaar

Als maatstaf voor de kapitaalmarktrente kijken we meestal naar de 10-jaars staatslening. Onze Nederlandse staatsobligaties zien we als de belegging met het laagste risico dat de lening niet terugbetaald wordt, dus dat is een mooi meetpunt. Een basistarief waar bij andere leningen een opslag bovenop komt. Die opslag hangt dan af van het risico dat het uitgeleende geld niet terugkomt.

Kapitaalmarktrente varieert per dag

Tot zover niets nieuws denk ik? Opeens vroeg ik me alleen af hoe het kan dat de kapitaalmarktrente per dag anders uitpakt. Het rentetarief van staatsobligaties wordt bij uitgifte vastgesteld. Het is niet zo dat er elke dag nieuwe staatsleningen uitgegeven worden, dus hoe werkt dat dan? 

Niet alleen de rente

Het is op zich volledig logisch, je moet het alleen even weten. Eigenlijk is de term 'rente' bij kapitaalmarktrente nogal verraderlijk. Het gaat namelijk niet alleen om rente! Tenminste niet als je rente vertaalt als de vergoeding die je krijgt voor ter beschikking gesteld geld - van de partij die het van je leent.

Rente ligt vast bij uitgifte obligatie

Bij staatsobligaties is de overheid de partij die geld leent. Ze schrijven zo'n staatslening uit en halen geld op uit de kapitaalmarkt. De kopers van de obligaties lenen dan dus geld uit aan de overheid. Bij het uitgeven van de obligaties wordt de rente vastgesteld. Die ligt vast tot het moment dat het geleende geld terugbetaald wordt: de eigenaar van de obligatie krijgt dan de nominale waarde uitbetaald.

Dagelijks wisselende koersen

In de tussentijd - tussen het moment van uitgifte van de obligatielening en het aflossen - kunnen de obligaties verhandeld worden op de beurs. Ze hebben een koers: de prijs die betaald wordt door kopers die de obligatie willen overnemen. Die prijs komt tot stand door vraag en aanbod. Wat de markt bereid is voor een bestaande staatsobligatie te betalen hangt af van allerlei factoren. Dat wisselt dus doorlopend.

Koerslijsten staatsobligaties

Als je naar koerslijsten kijkt zie je dat er hele verschillende bedragen betaald worden voor al die verschillende staatsobligaties. Die koersen - die zijn belangrijk bij het bepalen van de kapitaalmarktrente. Daarbij gaat het namelijk niet alleen om de rente, maar om het totale rendement op een staatsobligatie met een looptijd van 10 jaar. Om precies te zijn: de jongste staatsobligatie met die looptijd.

Kapitaalmarktrente = rente staatsobligatie + koersrendement

Het verschil tussen de rente en het totale rendement op een obligatie zit in het koersrendement. Daarmee bedoelen we: het verschil tussen de prijs waarvoor je de obligatie koopt en het bedrag dat aan het eind van de looptijd aan de obligatiehouder betaald wordt.

Winst of verlies 

Koop je voor een lager bedrag dan de wat er uiteindelijk afgelost wordt, dan boek je een stukje winst. Koop je voor een hoger bedrag, dan is dat verlies.

Het is dan ook niet gek dat de obligatie met een rente van 2,75% een koers heeft die ver boven de 100 ligt. Je koopt daarmee immers een obligatie waarop jaarlijks 2,75% rente uitbetaald wordt voor nog een heleboel jaren - dat is in de huidige markt een hartstikke hoge rente! Daar betaal je dus voor met een hogere aankoopprijs. De aflossing aan het eind is wel 100 - het bedrag dat je meer betaald hebt is dan koersverlies.

Zo werkt het andersom ook: er zijn obligaties die je voor (veel) minder dan 100 aankoopt. Daarop krijg je dan een lage - of geen - rente, maar je boekt er wel koerswinst op. Daardoor heb je ondanks de 0% rente tóch rendement. 

Negatief rendement

Per saldo kan het rendement ook eenvoudig negatief uitpakken. Als de rente 0% is en je betaalt meer dan 100 (wat staat voor € 1.000 per obligatie) - dan kun je niet uitkomen op een positief rendement als je de obligatie aanhoudt tot aflossing.

Bij koersstijgingen in de tussentijd kun je natuurlijk wél winst maken, als je op het juiste moment verkoopt. De kapitaalmarktrente staat dan negatief omdat daarbij uitgegaan wordt van het aanhouden tot de einddatum.

Ontwikkeling kapitaalmarktrente

Omdat de koersen doorlopend veranderen, verandert het totaalrendement op zo'n obligatie ook. En daarmee de kapitaalmarktrente. Wat dus eigenlijk kapitaalmarktrendement is... De ontwikkeling zag er sinds augustus 2021 zo uit:

Je ziet het: van dik negatief tot de laatste weken ruim positief. Het piekje in februari naar de 0,5% positief, dat was het moment waarop de overheid bekendmaakte een nieuwe staatslening uit te schrijven met een rente van ... 0,5%. Dat was bijzonder, want de afgelopen jaren werd de rente steeds op 0,0% gehouden.

Stijgen en dalen

Zeker in de afgelopen 2 weken zien we enorme bewegingen per dag bij de kapitaalmarktrente. Het is met name door de oorlog in Oekraïne heel lastig om te voorspellen wat er gaat gebeuren. We zitten aan de ene kant met een hoge inflatie - dat zou normaal gesproken betekenen dat de rente stijgt. Aan de andere kant is er de enorme economische onzekerheid door de oorlog, waardoor de kans weer groot is dat de rente juist laag blijft.

Economische onzekerheid

Waarom zorgt economische onzekerheid voor een lage kapitaalmarktrente? Je kunt je voorstellen dat mensen  en organisaties in spannende tijden graag meer zekerheid willen rondom hun beleggingen. Van aandelen overstappen naar obligaties, en dan het liefst staatsobligaties. Veel vraag naar staatsobligaties betekent dat de koers omhoog gaat. Een hogere koers leidt tot (zie boven) een lager totaalrendement - en dus tot een lagere kapitaalmarktrente.

Kapitaalmarktrente beïnvloedt hypotheekrente

Merken wij iets van die kapitaalmarktrente verder? Ja, bijvoorbeeld in de ontwikkeling van de hypotheekrente. Kijk maar eens naar dit nieuwsbericht van gisteren: Hypotheekrente stijgt door. Hoe lang nog? 

De recente stijging van de kapitaalmarktrente heeft duidelijk effect op de hypotheekrente. De huidige onduidelijkheid qua stijgen of dalen maakt dat het ook bijzonder lastig is om iets te zeggen over wat de rente op hypotheken gaat doen. 

Plaats een nieuwe reactie

Anneke Ranzato-Versloot Blogger