Rare rentetijden: klopt niks van spaarrente
Verband met inflatie en Europese rentes ver te zoeken
We zeggen het de laatste tijd wel vaker: het zijn rare rentetijden. Niet alleen door het niveau van de rente en het enorme tempo waarin er veranderingen plaatsvinden... de verhoudingen kloppen gewoon niet met de economische theorie waar we zo lang vanuit zijn gegaan. Dat is verwarrend en maakt het nog lastiger dan anders om iets te zeggen over toekomstige ontwikkelingen.
Economische theorie
Laten we eens kijken naar de spaarrente. In de theorieboeken zeggen we: je krijgt van de bank de marktrente plus een opslag. En rente zou tenminste de inflatie moeten compenseren.
Spaarrente zou inflatie moeten compenseren
De laatste maar even eerst: rente zou tenminste de inflatie moeten compenseren. Het is tenslotte niet de bedoeling dat je van je geld op een spaarrekening over een jaar mínder kunt kopen dan nu. Met het huidige inflatieniveau is dat overduidelijk wel het geval: de waarde van het geld duikt in Baron-tempo omlaag terwijl de spaarrente nog niet veel voorstelt. Ja, die stijgt nu eindelijk wel een beetje, maar haalt het bij lang na niet bij de inflatie.
Inflatie en spaarrente in Nederland
Omdat een plaatje meer zegt dan woorden... de inflatie ten opzichte van de hoogste rente die we kunnen krijgen voor vrij opneembaar spaargeld:
Je ziet het: er zijn weleens tijden dat het klopt, dat de rente hoger is dan de inflatie, maar de afgelopen vijf jaar is dat al niet meer zo. Met de afgelopen 12 maanden een hele extreme situatie - dat compenseren van de inflatie kunnen we dus wel vergeten in deze rare tijd.
Marktrentes en spaarrente
En hoe zit het dan met de verhouding tussen de marktrente en de spaarrente? In feite is een spaarder iemand die geld uitleent aan een bank en daarvoor een vergoeding krijgt: de spaarrente. De marktrente is de vergoeding op de financiële markten betaald wordt voor uit lenen en uitlenen van geld. Dan heb je de de lange termijn (kapitaalmarktrente) en de kortere termijn (geldmarktrente - voor Europa kijken we dan naar de Euribor-tarieven) rentes.
Euribor
Euribor, dat zijn tarieven die banken in Europa aan elkaar betalen voor het lenen van geld (European Interbank Offered Rates). Daarvan zijn er verschillende, afhankelijk van de leenperiode: van 1 week tot 12 maanden. Voor vrij opvraagbaar spaargeld kijken we naar de kortste Euribor-rente: de 1-weeks Euribor.
Je ziet dat de spaarrente soms onder, maar meestal boven het Euribor tarief lag sinds 2005. Daar is met de verhogingen van de Euribor van de laatste maanden verandering in gekomen.
ECB depositorente en Euribor
De laatste maanden komt hier verandering in: de Euribor tarieven reageren weer sterk op de ECB-rentes. De ECB rente is de afgelopen tijd in forse stappen omhoog geschroefd - de Euribor tarieven ook. Logisch: banken kunnen hun geld tegen de ECB rente stallen bij de Europese centrale bank, dus gaan ze het niet voor een veel lagere rente uitlenen aan een andere bank.
Dit is allemaal wat simplistisch gesteld, ik weet het. De werkelijkheid is gecompliceerder - maar het geeft wel een beeld. De ECB heeft vorige week bekend gemaakt dat de depositorente daar per 2 november stijgt naar 1,5% - daar beweegt de Euribor nu ook naartoe.
ECB-refirente en spaarrente
Wil een bank geld lenen bij de ECB, dan betalen ze meer: de refirente gaat naar 2,0%. Het aantrekken van spaargeld van consumenten is voor de bank ook een vorm van geld lenen. Het is immers geld van de spaarder dat zij gebruiken voor hun activiteiten. Daarom zou je denken dat de spaarrente meestijgt met de ECB-refirente. Maar dat blijkt niet het geval, tenminste: de ECB-renteverhoging van september is door de banken niet gevolgd.
De nieuwste renteverhoging zorgt wel voor een verhoging van de hoogste spaarrentes, maar de verhoging is aanzienlijk kleiner dan die van de ECB. Bij Renault Bank gaat de rente van 0,65% naar 0,85% - een verhoging van 0,2% terwijl de ECB depositorente van 0,75% naar 1,50% gaat.
Banken hebben kennelijk geen geld nodig
Als banken geld nodig hebben zou je zeggen dat ze het liever bij de spaarder ophalen dan bij de ECB, voor lenen bij de Europese Centrale Bank gaan ze dus 2,0% betalen. Ik denk dat we kunnen stellen dat banken weinig geld nodig hebben. Ze willen ons spaargeld helemaal niet hebben.
Renault Bank werkt anders dan meeste banken
Renault Bank doet dus nog een beetje z'n best - daar wordt het geld dan ook gebruikt voor de financiering van de activiteiten van Renault. Anders dus dan een gemiddelde bank, die aangetrokken geld gebruikt om het weer uit te lenen via leningen en hypotheken. In Nederland hebben we LeasePlan Bank die ook anders is dan andere banken. Daar gaat de rente per 1 november wel omhoog, maar niet verder dan 0,50%.
Luie spaarder houdt spaarrente bij grootbanken laag
Kennelijk hebben de banken - in elk geval in Nederland - genoeg geld in de boeken voor die activiteiten. Daarbij helpt het gedrag van de Nederlandse spaarder mooi mee: de meeste mensen laten hun geld gewoon staan bij de grootbank waar hun betaalrekening loopt. Het lijkt niet uit te maken welke rente ze daarvoor krijgen. Dus waarom zou de bank die rente dan omhoog gooien?
Wat bepaalt de hoogte van de spaarrente nu?
De ontwikkeling van de spaarrente gaat dus heel anders dan volgens de economische theorie zou moeten. De marktrente is maar beperkt van invloed en de inflatie... nou ja, die is gewoon losgeschoten.
Noodzaak en concurrentie
De spaarrente wordt momenteel vooral bepaald door de mate waarin banken geld nodig hebben. Als alle banken geld willen aantrekken ontstaat concurrentie en gaat de spaarrente omhoog. Die concurrentie is op dit moment nog heel beperkt. En als die al groter zou zijn: als de spaarder toch wel blijft hangen, ook al zijn er banken met een (veel) hogere rente... dan hoeven de grootbanken niet eens mee te doen in die concurrentie. Tenzij ze méér spaargeld willen aantrekken dan ze nu in de boeken hebben.
